विजयराज सिंह
प्रहरी प्रशासन कुनै पनि राज्यको अभिन्न अङ्ग हो । यसले शान्ति सुरक्षा कायम राख्न, अपराध नियन्त्रण गर्न र नागरिकको जीउधनको रक्षा गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । तर, नेपालमा प्रहरी प्रशासनका तल्लो दर्जाका कर्मचारीहरुको सुरक्षा एउटा गम्भीर चुनौती बनेको छ । जनताबाटै असुरक्षित हुने अवस्था आउनुले राज्यको सुरक्षा व्यवस्थामाथि नै प्रश्नचिन्ह खडा गरेको छ ।
किन असुरक्षित छन् तल्लो दर्जाका कर्मचारी?
- अपर्याप्त तालिम र उपकरण: अधिकांश तल्लो दर्जाका प्रहरी कर्मचारीहरुलाई पर्याप्त तालिम र आधुनिक उपकरणको अभाव छ । जसका कारण उनीहरु आपराधिक गतिविधिमा संलग्न व्यक्तिहरुसँग प्रभावकारी रुपमा सामना गर्न सक्दैनन्
- कम मनोबल: जोखिमपूर्ण कामको तुलनामा कम तलब र सुविधाका कारण प्रहरी कर्मचारीहरुको मनोबल प्रायः खस्किएको हुन्छ । यसले उनीहरुलाई आफ्नो कामप्रति उत्साहित हुनबाट रोक्छ ।
- राजनीतिक हस्तक्षेप: प्रहरी प्रशासनमा राजनीतिक हस्तक्षेपले पनि कर्मचारीहरुको मनोबल घटाएको छ । सरुवा, बढुवा जस्ता विषयमा राजनीतिक दबाबले उनीहरुलाई आफ्नो कामप्रति समर्पित हुनबाट रोकेको छ ।
- सामाजिक असुरक्षा: समाजमा बढ्दो अराजकता र आपराधिक गतिविधिले पनि प्रहरी कर्मचारीहरुलाई असुरक्षित बनाएको छ । अपराधीहरुले उनीहरुलाई लक्षित गरी आक्रमण गर्ने घटनाहरु बढ्न थालेका छन् ।
समाधानका उपायहरु
- प्रहरी कर्मचारीहरुको क्षमता विकास: उनीहरुलाई आधुनिक तालिम, उपकरण र प्रविधि उपलब्ध गराउनुपर्छ । ताकि उनीहरुले कुनै पनि चुनौतीको सामना गर्न सक्षम हुन सकून् ।
- सुविधा र मनोबलमा वृद्धि: प्रहरी कर्मचारीहरुको तलब, भत्ता र अन्य सुविधाहरुमा वृद्धि गर्नुपर्छ । साथै, उनीहरुको मनोबल बढाउनका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरु संचालन गर्नुपर्छ ।
- राजनीतिक हस्तक्षेपको अन्त्य: प्रहरी प्रशासनलाई राजनीतिक हस्तक्षेपबाट मुक्त राख्नुपर्छ । सरुवा, बढुवा जस्ता विषयहरु योग्यता र क्षमताको आधारमा हुनुपर्छ ।
- सामाजिक सुरक्षामा सुधार: समाजमा शान्ति सुरक्षा कायम राख्नका लागि थप प्रयास गर्नुपर्छ । आपराधिक गतिविधिमा संलग्न व्यक्तिहरुलाई कानूनी कारबाहीको दायरामा ल्याउनुपर्छ ।
अन्य राष्ट्रका उदाहरण
विश्वका अन्य विकसित राष्ट्रहरुमा पनि प्रहरी प्रशासनको सुरक्षालाई उच्च प्राथमिकता दिइएको छ । उनीहरुले आफ्ना प्रहरी कर्मचारीहरुलाई आधुनिक तालिम, उपकरण र प्रविधि उपलब्ध गराउनुका साथै उनीहरुको मनोबल बढाउनका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरु संचालन गर्छन् । उदाहरणका लागि, अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स जस्ता देशहरुमा प्रहरी कर्मचारीहरुलाई उच्च स्तरको सुरक्षा उपकरणका साथै आत्मरक्षाका लागि विशेष तालिम दिइन्छ ।
निष्कर्ष
प्रहरी प्रशासनका तल्लो दर्जाका कर्मचारीहरुको सुरक्षा राज्यको लागि एउटा महत्वपूर्ण मुद्दा हो । उनीहरुको सुरक्षा सुनिश्चित गर्नका लागि राज्यले तत्काल ठोस कदम चाल्नुपर्छ । यदि यसो गरिएन भने यसले देशको शान्ति सुरक्षामा गम्भीर असर पुग्न सक्छ । प्रहरी कर्मचारीहरुको सुरक्षालाई बेवास्ता गर्दा समाजमा अराजकता बढ्ने र नागरिकहरुको जीउधनको सुरक्षा खतरामा पर्ने सम्भावना हुन्छ । त्यसैले, राज्यले यस विषयमा गम्भीरतापूर्वक ध्यान दिनुपर्छ ।